RERANIE
I. Etap przygotowawczy przed wywołaniem głoski „r”:
Ćwiczenia języka:
- „pokaż łopatę” - wysuwamy szeroki język z ust,
- „zaglądanie językiem do gardła” - przesuwamy szerokim językiem wzdłuż podniebienia,
- „jedzie konik” - coraz szybciej kląskamy językiem o podniebienie twarde,
- mlaskamy - wielokrotne odrywamy język przyklejony całą powierzchnią do podniebienia,
- naśladujemy ssania cukierka czubkiem języka,
- zlizujemy z przedniej części podniebienia twardego przyklejony kawałek czekolady (miodu, dżemu itp.),
- odklejamy językiem chrupki kukurydziane z podniebienia,
- szybko unosimy i opuszczamy język (w kierunku górnych i dolnych zębów), przy szeroko otwartych ustach i nieruchomej żuchwie,
- „masujemy” język poprzez zagryzanie czubka języka zębami.
początek etapu wywoływania głoski:
- szybko wypowiadamy głoski „l”,
- szybko i kilkukrotnie wybrzmiewamy „ly” z językiem uderzającym o górną wargę,
- unosimy język do wałka dziąsłowego, a następnie mocne dmuchamy na czubek języka, aż do pojawienia się „tr”,
- zdmuchiwanie skrawków papieru z czubków języka: kawałek papieru umieszczamy na czubku języka za górnymi zębami; energicznie wymawiając „t” - powinno pojawić się „tr” i papierek odskoczy;
- akcentujemy „t” podczas wybrzmiewania zbitek „tll”, „tll”, „tll”, „trl” -szeptem, potem głośno;
- powtarzamy szeptem, a następnie głośno: la, la, la, trla
lo, lo, lo, trlo
lu, lu, lu, trlu
le, le, le, trle
ly, ly, ly, trly
li, li, li, trli; - wypowiadamy szeptem i głośno: trla, trlo, trle, trlu, trly;
- naśladujemy odgłosy, zaczynając od szeptu:
- śpiewu ptaków – tri li li,
- gry na trąbce – tra ta ta, tru tu tu, tre te te,
- zepsutego zamka karabinu – tr tr tr, dr dr dr,
- warczenia psa – wrr, wrr, wrr,
- gruchania gołębi – grr, grr, grr,
- ruszającego traktora – tur tur tur, tyr tyr tyr, pyr pyr pyr,
- odlotu ptaków – fru, fru, fru,
- ćwierkania wróbli – ćwir, ćwir, ćwir,
- zatrzymywania konia – pr, pr, pr,
- odgłosu świnki – chrum, chrum, chrum,
- chrapania – chr, chr, chr,
- dzwoniącego tramwaju – dryń, dryń, dryń,
- chrupania – chrup, chrup, chrup,
- szorowania – szuru, szuru, szuru,
- zapalania światła – pstryk,
- łamania gałęzi – trach.
Ćwiczenia warg - naśladujemy odgłosy z otoczenia:
- odczucia zimna – brr, brr, brr;
- ruszającego motocykla – brum, brum, brum;
- parskania konia – prr, prr, prr;
- energiczne pionowe poruszanie warg bokiem palca;
- parskanie wargami z językiem wysuniętym między nimi;
- pionowe ruchy palcami po wargach, naśladujące grę na gitarze lub harfie.
II. Etap wywołania głoski „r”:
1 sposób - przez przekształcenie „l”:
– ukłdamy języka w pozycji „l” i wypowiadamy lalalalala… alalala… lololo… lululu… lelele… llllll… hopla… bla-ble…
2 sposób - przez różnego typu przekształcenia „t” i „d” dziąsłowych:
– ćwiczenia szybkiego naprzemiennego wymawiania głosek „t”, „d” + „n” („e” jest bardzo krótkie, ćwiczymy przy otwartych ustach, język jest cofnięty do wałka dziąsłowego)
tttt
dddd
td td td td
tdn tdn tdn tdn
teda teda teda teda
tedo tedo tedo tedo
tede tede tede tede
tedu tedu tedu tedu
tedy tedy tedy tedy,
- szybkie, naprzemienne wymawianie „t” i „d” dziąsłowych. Potem „tr”, „dr” (zamiast „r” wstawia się „d” dziąsłowe i przyspiesza się tempo mówienia aż do uzyskania „r”),
wykorzystanie umiejętności artykułowania „d” dziąsłowego w połączeniach: deda, dedo, dedu (d ma być dziąsłowe, e – wymawiane krótko i delikatnie, natomiast a, o, u – długo i z naciskiem),
- zwiększamy tempo mówienia… do uzyskania dra, dro, dru.
3 sposób - przedłużanie dźwięku pomocniczego „ż” opuszczamy energicznie szczękę dolną lub szybko poziomo potrącamy palcem wędzidełko podjęzykowe.
III. Etap utrwalenia głoski „r”
UWAGA! W ogóle nie ćwiczymy początkowo „r” w izolacji.
Najpierw ćwiczymy „r” w połączeniach ze spółgłoskami (kolejność taka jak poniżej):
– śródgłos zbitek spółgłoskowych w sylabach, logotomach:
TR
tra, tro, tru, tre, try
atra, atro, atre, atru, atry
otra, otro, otre, otru, otry
etra, etre, etru, etry
utra, utro, utru, utry
ytra, ytro, ytre, ytry
DR
dra, dro, dru, dre, dry
adra, adro, adru, adry
odra, odro, odre, odru, odry
edra, edre, edro, edru, edry
udra, udro, udre, udry
ydra, ydro, ydre, ydru, ydry
PR
pra, pro, pre, pru, pry
apra, apro, apre, apru, apry
opra, opro, opre, opru, opry
epra, epro, epre, epru, epry
upra, upro, upre, upru, upry
ypra, ypro, ypre, ypru, ypry
BR
bra, bro, bre, bru, bry
abra, abro, abre, abru, abry
obra, obro, obre, obru, obry
ebra, ebro, ebre, ebru, ebry
ubra, ubro, ubre, ubru, ubry
ybra, ybro, ybre, ybru, ybry
KR
kra, kro, kre, kru, kry
akra, akro, akre, akru, akry
ekra, ekro, ekre, ekru, ekry
ukra, ukro, ukre, ukru, ukry
ykra, ykro, ykre, ykru, ykry
GR
gra, gro, gre, gru, gry
agra, agro, agre, agru, agry
egra, egro, egre, egru, egry
ugra, ugro, ugre, ugru, ugry
ygra, ygro, ygre, ygru, ygry
FR
fra, fro, fre, fru, fry
afra, afro, afre, afru, afry
efra, efro, efre, efru, efry
ufra, ufro, ufre, ufru, ufry
yfra, yfro, yfre, yfru, yfry
WR
wra, wro, wre, wru, wry
awra, awro, awre, awru, awry
ewra, ewro, ewre, ewru, ewry
uwra, uwro, uwre, uwru, uwry
ywra, ywro, ywre, ywru, ywry
i analogicznie – HRA, MRA, ZRA
- w wyrazach np. trawa, trampki, trochę, trociny, trudny, truskawka, trema, trening, trykot, tryby.
2 Następnie ćwiczymy „r” w połączeniu z samogłoskami:
- w nagłosie w sylabach, logotomach, wyrazach: ra, ro, re, ru, ry,
- w śródgłosie w sylabach, logotomach, wyrazach:
ara, aro, are, aru, ary
ora, oro, ore, oru, ory
era, ero, ere, eru, ery
ura, uro, ure, uru, ury
yra, yro, yre, yru, yry,
- w wygłosie w sylabach, logotomach, wyrazach: ar, or, er, ur.
IV. Etap automatyzacji głoski „r”
- etap utrwalenia i automatyzacji wywołanej głoski w pojedynczych wyrazach, związkach wyrazowych i zdaniach (nagłos, śródgłos i wygłos);
- teksty drukowane i wierszyki;
- mowa spontaniczna;
- opowiadanie treści historyjek obrazkowych.
