Mowa bezdźwięczna

Bezdźwięczność -  specyficzny rodzaj dyslalii, w którym zaburzona jest korelacja dźwięczności w trzynastu parach opozycyjnych. Oznacza to, że głoski dźwięczne w obrębie poszczególnych par są realizowane w postaci ich bezdźwięcznych odpowiedników, czyli są wymawiane bez udziału więzadeł głosowych, co prowadzi do znacznego zniekształcenia fonetycznej budowy wyrazów, a nawet do zmiany znaczenia wyrazów (np. Tomek - domek; kosa - koza).

Mowa bezdźwięczna to zaburzenia w realizacji dźwięczności, które polegają na nie wymawianiu głosek dźwięcznych (wyjątek stanowią samogłoski oraz spółgłoski sonorne: r, l, m, n, li, j, m, ń), a także na zastępowaniu ich odpowiednimi głoskami bezdźwięcznymi lub myleniu obu szeregów.
Zaburzeniom dźwięczności (częściowym lub całkowitym) może ulegać 13 par opozycji fonologicznych: b - p, bi - pi, d - t, g - k, gi - ki, dz - c, dż - cz, dź - ć, w - f, wi - fi, z - s, ż - sz, ź – ś, np: arbuz - arpus, bitwa - pitwa, daj - taj, granica - kranica, gimnastyka - kimnsastyka, dzbanek - cpanek, dżdżownica - czczownica, towar - tofar, telewizja - telefisja, bagaże - pakasze, przedrzeźniać - przetsześniać, itd.

Postacie mowy bezdźwięcznej:

1. deformacje
   - spółgłoski dźwięczne realizowane są w postaci głosek półdźwięcznych z dźwięczną fazą początkową i bezdźwięczną końcową lub odwrotnie;
2. paralalia - (substytucja dźwięku)
   - zamiast spółgłosek dźwięcznych wymieniane są odpowiednie bezdźwięczne, np.: bułka - „pułka”, woda - „fota”, góra - „kóra”, koza - „kosa”, żaba - „szaba”, dom - „tom”, itd.
3. mogilalia - (elizja dźwięku)
   - opuszczanie odpowiednich głosek dźwięcznych, np.: bułka - „ułka”, woda - „oda”.

Sukces terapii w dużym stopniu jest uwarunkowany kolejnością udźwięczniania głosek, a kolejność jest uzależniona jednocześnie od dwóch czynników:

• więzadła głosowe łatwiej uruchomić przy małym ciśnieniu w jamie ustnej, gdy w nasadzie w toku artykulacji powietrze napotyka mniejszy opór (np. łatwiej jest udźwięcznić głoskę szczelinową niż zwartą);
• im dalej od krtani znajduje się miejsce artykulacji głoski tym łatwiej ją udźwięcznić (np. łatwiej udźwięcznić głoskę wargową niż tylnojęzykowi.

W związku z tym schemat wywoływania głosek dźwięcznych wygląda następująco: v, v’, z, ż, ź, dz, dż, dź , b, b’, d, g, g’

I Etap - ćwiczenia wstępne

1.ćwiczenia zwiększające napięcie mięśniowe narządów artykulacyjnych (policzków, warg, języka):

• parskanie,
• cmokanie wargami,
• grę na grzebieniu i harmonijce ustnej,
• mruczenie melodii,
• masaż warg i języka,
• nadymanie policzków i wstrzymywanie powietrza zakończone silnym parsknięciem.

Częstą przyczyną mowy bezdźwięcznej są zaburzenia słuchu fonematycznego, dlatego drugą ważne jest prowadzenie ćwiczeń słuchowych, mających na celu rozwijanie umiejętności słuchowego różnicowania głosek bezdźwięcznych i ich dźwięcznych odpowiedników, uzmysłowienie dziecku różnic pomiędzy tymi głoskami na podstawie czucia wibracji z udziałem więzadeł głosowych. Wrażenia te można uzyskać w wyniku przyłożenia dłoni do krtani lub położenia jej na szczycie głowy. Innym sposobem na zrozumienie przez dziecko tej różnicy jest porównanie siły strumienia powietrza na zewnętrznej powierzchni dłoni przy artykulacji głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych (przy pierwszych wyraźniej odczuwa się ślad powietrza).

II Etap - wywoływanie głosek

Wywoływanie głosek: f, w:

ćwiczenia przygotowawcze:

- naprzemienne zagryzamy górną i dolną wargę,

-naśladowanie głosów zwierząt i pojazdów,

Głoskę „f” najczęściej wywołuje się poprzez przyciśnięcie palcem środka dolnej wargi do zębów w trakcie dmuchania,

„w” uzyskuje się analogicznie, tyle, że głoską wyjściową jest długie wymawianie głoski „u”;

Wywołania dźwięczności głosek zwartych „b” i „d”:

1 sposób - wykorzystanie realizacji nosowego „m” i „n” poprzez łączenie z odpowiednimi głoskami zwartymi w sylabach (np. mmmba, nnnda, bma, nda),

2 sposób - metoda substytucyjnej Seemana - w trakcie wymawiania głoski „m” zaciska się nozdrza, co pozwala uzyskać głoskę „b” i analogicznie z głoski „n” głoskę „d”.

Wywołanie „sz” i „ż”:
metoda fonetycznej analogii: gdy chcemy uzyskać „ż”, a dziecko wymawia już „z” i „w”, prosimy je o wymawianie: f - w - s - z - sz, co z reguły powoduje, że po głosce „sz”